Tiêu chuẩn vật liệu | Sử dụng trong ngành ống và valve

Tiêu chuẩn vật liệu là một trong những kiến thức chuyên sâu đòi hỏi người những người làm việc liên quan cần phải hiểu rõ, để đảm bảo được các sản phẩm chọn mua phù hợp với đặc tính môi trường mà vật liệu đó sẽ tiếp xúc

1. Tiêu chuẩn vật liệu là gì

Có rất nhiều loại vật liệu khác nhau và trong mỗi loại vật liệu lại có các chủng loại vật liệu, tất cả đều được tiêu chuẩn hóa. Với chuyên môn liên quan đến ngành ống và ngành van nên chúng tôi chỉ chia sẻ các loại vật liệu phổ biến liên quan tới ngành, cùng với các tên tiếng Anh tương ứng như dưới đây

• Vật liệu (nói chung) – Material
• Gang – Cast iron
• Đồng – Copper, brass, bronze
• Thép – Steel
• Sắt – Iron
• Nhôm – Aluminium
• Inox – Stainless steel
• Kẽm – Zinc
• Cao su – Rubber
• Nhựa – Plastic
• Pô li me – Polymer

Trong phạm vi bài viết này

• Chúng tôi chỉ giới thiệu chủng loại – tiêu chuẩn và mác vật liêu. Để biết về sâu hơn về kiến thức của mỗi loại vật liệu, hãy mở link đường dẫn được gắp trên mỗi từ khóa và tìm hiểu kỹ hơn
• Tiêu chuẩn vật liệu cho ống và van được qui định cụ thể theo từng tiêu chuẩn (tiêu chuẩn của tổ chức thế giới hoặc tiêu chuẩn của từng quốc gia). Tại Việt Nam chúng ta sử dụng nhiều tiêu chuẩn JIS (Nhật Bản) và ASTM (Mỹ) vì vậy chia sẻ kiến thức cũng xoay quay 2 tiêu chuẩn này
• “Gr.” là viết tắt của Grade – tức là lớp vật liệu hay nhóm vật liệu

⊗ Đừng nhẫm lẫn giữa tiêu chuẩn (Standard) và kí hiệu (symbol)

• Tiêu chuẩn được chuẩn hóa theo các tổ chức và qui định rõ về thành phần và các đặc tính lý hóa của vật liệu
• Kí hiệu: Sử dụng các kí hiệu để người đọc có thể nhận diện đó là loại vật liệu gì (đất, cát, gỗ, kim loại, vải,…)

2. Tiêu chuẩn vật liệu ống

Van được lắp đặt chủ yếu trên các đường ống có cùng hoặc khác vật liệu với thân van, với mục đích chính của các van thông thường là để đóng mở hoặc điều chỉnh lưu lượng dòng chảy. Chính vì vậy vật liệu ống, vật liệu của van và vật liệu các chi tiết liên quan như gioăng, bạc và trục van vô cùng quan trọng

Ống thường được làm các loại vật liệu khác nhau như: Thép các bon, thép không gỉ, ống gang và ống nhựa và với mỗi chủng loại đều có tiêu chuẩn vật liệu riêng

2.1 Vật liệu ống kim loại

Với ống kim loại chúng ta thường sử dụng các tiêu chuẩn vật liệu dưới đây

Trên mỗi loại ống đều ghi tiêu chuẩn vật liệu được sản xuất, để người bán và người sử dụng lựa chọn đúng chủng loại, phù hợp với nhu cầu thực tế

2.2 Vật liệu ống nhựa

Chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu và bổ sung sau khi có kết quả

2.3 Vật liệu ống gang

Chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu và bổ sung sau khi có kết quả

3. Vật liệu đúc

Vật liệu đúc có tên tiếng Anh là casting material, bao gồm các loại vật liệu:  Gang, thép đúc, sắt dễ uốn và inox đúc với nhiều tiêu chuẩn vật liệu cho các mác vật liệu dưới đây

• Liên quan đến vật liệu gang, chúng ta sẽ thường xuyên bắt gặp các từ khóa như: Gang trắng, gang xám hay GCD450 hoặc GC200
• Các van sử dụng vật liệu này rất đa dạng và phổ biến

4. Vật liệu rèn

Vật liệu rèn có tên tiếng Anh là forging material mà phổ biến là thép rèn là một trong những tiêu chuẩn vật liệu cho khả năng chịu được nhiệt độ và áp suất rất cao.

Van được làm từ vật liệu này và điển hình là van cầu thép, van cổng thép và van bi thép thường chịu nhiệt lên tới 450^oC

5. Nhôm và đồng

Trên name plate hoặc trên thân các van bi đồng, van cửa đồng và van bướm có thân làm từ vật liệu nhôm. Chúng ta thường xuyên bắt gặp các tiêu chuẩn vật liệu dưới đây hoặc chi ít chúng ta thường xuyên thấy các tiêu chuẩn này trong catalogues của các thiết bị công nghiệp

Đặc điểm của hai loại vật liệu này thường mềm hơn nhiều so với các vật liệu là thép, inox hoặc gang nên kí hiệu vật liệu ít được đúc liền thân van

6. Tiêu chuẩn vât liệu tấm, thanh

Các mặt bích kết nối với ống, bao gồm cả mặt bích đúc nguyên khối và mặt bích được cắt ra từ các tấm thép.

Với những mặt bích được cắt từ tấm các tiêu chuẩn va các nhà sản xuất sẽ chế tạo từ các thép tấm có tiêu chuẩn phổ biến như dưới đây

7. Tiêu chuẩn vật liệu bu lông và đai ốc

Tại Việt Nam chúng ta các bulong và đai ốc sản xuất theo tiêu chuẩn DIN được sử dụng phổ biến hơn là các tiêu chuẩn JIS và ASTM. Dưới đây là các tiêu chuẩn vật liệu phổ biến được qui định trong sản xuất và chế tạo bulong và đai ốc

Khác với các thiết bị công nghiệp khác, tiêu chuẩn vật liệu được ghi trên sản phẩm. Với bulong và đai ốc người ta thường ghi kí hiệu về độ bền và độ cứng

8. Vật liệu làm kín – gioăng

Các gioăng làm kín trong giữa kết nối van với các thiết bị hoặc ống, hoặc là vật liệu ghế van sẽ được làm bằng các vật liệu phổ biến như: EPDM, PTFE, Vitton, FKM, hoặc NBR