Van bướm là chủng loại van phổ biến nhất, được sử dụng với số lượng nhiều nhất, đa dạng cho nhiều lĩnh vực nhất, dẫn được nhiều lưu chất khác nhau và có đa dạng kiểu vận hành, đồng thời van thuộc loại có giá thành rẻ với nhiều vật liệu khác nhau phù hợp với dải nhiệt độ và áp suất rộng.
Van bướm là một loại van công nghiệp có cánh van hoạt động đóng/mở giống như cánh của một chú bướm đang bay. Chức năng chính của van là đóng, mở dòng lưu chất, đôi khi còn được dùng để điều chỉnh lưu lượng (tuy nhiên nhiều nhà sản xuất khuyến cáo không nên sử dụng van cho mục đích điều tiết).
Van bướm được phát minh tại Hoa Kỳ vào những năm 1930. Ưu điểm nổi bật của loại van này là mô-men xoắn nhỏ, trọng lượng nhẹ và không chiếm nhiều không gian lắp đặt. Van bướm, còn được gọi là valve bướm hay van cánh bướm.
Cấu tạo của van bướm không quá phức tạp, gồm có một số bộ phận chính như sau:
Hiểu rõ cấu tạo của van bướm giúp quá trình lựa chọn, vận hành và bảo dưỡng được chính xác và hiệu quả hơn. Van cánh bướm có kết cấu đơn giản, ít chi tiết, thường gồm các bộ phận chính được sản xuất riêng lẻ rồi lắp ráp thành sản phẩm hoàn chỉnh. Hầu hết các dòng van bướm trên thị trường hiện nay có cấu tạo tương đối giống nhau, gồm những chi tiết cơ bản như hình minh họa dưới đây.
Mỗi bộ phận của valve bướm đều có chức năng riêng, cùng phối hợp để đảm bảo van vận hành hiệu quả:
Van bướm thường gặp trong hệ thống đường ống nhưng không phải ai cũng nắm rõ nguyên lý hoạt động. Cánh van ở vị trí vuông góc với đường ống nghĩa là van đóng hoàn toàn, còn khi song song với đường ống thì van mở hoàn toàn. Do đó, khi lắp đặt ban đầu, van cánh bướm thường ở trạng thái đóng. Ngoài ra, nguyên lý hoạt động của valve bướm còn được chia thành 2 dạng dưới đây:
Van bướm đồng tâm là dạng cơ bản nhất, thường được xem như nguyên lý điển hình của van cánh bướm nói chung. Ở thiết kế này, trục và cánh van cùng nằm trên một tâm. Khi người vận hành xoay tay gạt hoặc vô lăng, trục quay theo và kéo cánh van xoay quanh trục. Với góc quay từ 0° ~ 90°, van có thể đóng kín, mở hoàn toàn hoặc điều tiết dòng chảy.
Nguyên lý hoạt động của vam bướm lệch tâm tương tự như loại đồng tâm, điểm khác biệt là trục và đĩa van được bố trí lệch tâm, tạo chuyển động đóng mở theo kiểu hình nêm, giúp giảm ma sát, tăng độ kín và tuổi thọ của van.
Van cánh bướm có thể được lắp đặt trên đường ống bằng nhiều kiểu kết nối khác nhau. Mỗi kiểu kết nối mang ưu nhược điểm riêng, đồng thời cũng là cơ sở quan trọng để phân loại và lựa chọn van phù hợp cho từng hệ thống.
Van bướm wafer là kiểu kết nối phổ biến nhất, được lắp đặt bằng cách kẹp van giữa hai mặt bích của đường ống rồi siết chặt bằng bulong. Nhờ sử dụng ít vật liệu hơn nên van có cấu tạo gọn nhẹ, dễ tháo lắp và giá thành rẻ hơn so với các dạng kết nối khác.
Van bướm tai bích có thiết kế phần tai để xỏ bulong, vừa giúp định vị vừa tham gia liên kết với mặt bích đường ống. Loại này có hai biến thể:
Với cả hai loại, việc lựa chọn đúng tiêu chuẩn mặt bích luôn là yếu tố then chốt để đảm bảo phù hợp với kỹ thuật, an toàn và hiệu quả vận hành.
Ở dạng này, hai mặt bích được đúc liền với thân van, nhờ đó tăng độ cứng, khả năng chịu lực và độ kín khít của mối nối. Van bướm mặt bích thường được lựa chọn cho các đường ống cỡ lớn, nơi yêu cầu lắp đặt chắc chắn và tuân thủ kỹ thuật thi công nghiêm ngặt.
Ngoài các kiểu lắp thông dụng, còn có những loại van cánh bướm sử dụng kết nối hàn hoặc kẹp nhanh bằng clamp. Đây thường là các dòng van bướm vi sinh, chuyên dùng trong ngành thực phẩm, dược phẩm và đồ uống
Van cánh bướm có thể được sản xuất từ nhiều loại vật liệu khác nhau, tùy theo thân van và bộ phận đi kèm. Việc lựa chọn vật liệu ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ, khả năng làm việc và giá thành của van.
Van bướm gang là loại phổ thông, thân được đúc hoàn toàn bằng gang. Ưu điểm lớn nhất là giá thành rẻ hơn loại inox, phù hợp cho hệ thống không yêu cầu cao. Tuy nhiên, nhược điểm là cánh van dễ bị ăn mòn khi tiếp xúc với lưu chất lâu ngày, vì vậy nhiều thiết kế hiện nay đã thay cánh gang bằng cánh inox để tăng độ bền, điều này cũng làm tăng đáng kể giá thành của van.
Toàn bộ van (thân, cánh, trục, bulong…) được chế tạo từ inox 201, 304 hoặc 316. Ưu điểm của van bướm inox là khả năng chống ăn mòn vượt trội, không bị oxi hóa trong môi trường có độ ẩm cao, chịu được hóa chất – nhiệt độ – áp lực tương đối tốt
Tuy nhiên, giá thành của loại van này tương đối cao và cũng là rào cản đối với một số đơn vị muốn sử dụng. Trong trường hợp hệ thống không yêu cầu quá khắt khe, có thể chọn van bướm làm từ vật liệu khác để tiết kiệm chi phí.
Các bộ phận của van bướm nhựa thường được làm bằng các loại nhựa chất lượng, kết hợp với trục van làm bằng inox để tăng độ bền. Dòng van này được ứng dụng rộng rãi trong các hệ thống đường ống nước dân dụng hoặc trong các đường ống hóa chất công nghiệp. Ưu và nhược điểm của loại valve bướm này như sau:
Valve bướm thân thép có thể chịu nhiệt và áp lực rất cao, thậm chí thay thế được van cầu trong nhiều ứng dụng đặc biệt mà vẫn đảm bảo lưu lượng lớn. Tuy nhiên, thường được gia công với kích thước lớn nên giá thành cao, chỉ phù hợp cho hệ thống thật sự cần đến khả năng của dòng van cánh bướm này.
Van bướm có thể vận hành thủ công hoặc tự động. Với bộ điều khiển tự động, van hoạt động theo hai chế độ: ON/OFF (đóng – mở hoàn toàn) hoặc tuyến tính (điều chỉnh theo tín hiệu nhiệt độ, áp suất…). Nhờ đó, phạm vi ứng dụng của van được mở rộng, đặc biệt trong các hệ thống tự động hóa.
Van bướm tay gạt là loại phổ biến nhất, dùng nhiều cho các kích thước DN50 ~ DN300. Cấu tạo gọn nhẹ, giá thành rẻ, thao tác đơn giản chỉ cần gạt sang phải hoặc trái để đóng mở nhanh. Tuy nhiên, van chỉ thích hợp cho hệ thống áp suất trung bình từ PN10 ~ PN16 và không phù hợp với hệ thống có lưu lượng dòng chảy mạnh hoặc kích thước quá lớn.
Van bướm tay quay sử dụng hộp số để truyền lực, giúp việc đóng mở nhẹ nhàng hơn nhiều, đặc biệt với van cỡ lớn từ DN80 ~ DN1000. Loại này vận hành ổn định, dễ điều khiển nhưng tốc độ đóng mở chậm hơn so với tay gạt và chiếm nhiều diện tích lắp đặt.
Được trang bị thêm mô-tơ điện (24V, 220V, 380V), van bướm điện có thể đóng mở hoàn toàn hoặc điều tiết lưu lượng theo tuyến tính. Ưu điểm là điều khiển chính xác, dùng được ở những vị trí khó thao tác, nhưng giá thành cao và không phù hợp với môi trường dễ cháy nổ. Ngoài ra, việc bảo trì cũng đòi hỏi kỹ sư có chuyên môn cao
Van bướm khí nén vận hành nhờ áp lực khí nén, tốc độ đóng mở rất nhanh, chỉ trong vài giây và đặc biệt an toàn nên dùng được trong môi trường dễ cháy nổ. Điểm hạn chế là cần thêm hệ thống cấp khí nén, chi phí đầu tư ban đầu và bảo trì cao hơn so với các kiểu vận hành khác.
Trên thị trường Việt Nam, van cánh bướm được nhập khẩu và phân phối từ nhiều quốc gia, thương hiệu khác nhau. Việc phân loại theo xuất xứ và nhãn hiệu giúp người dùng dễ dàng lựa chọn van cánh bướm phù hợp với nhu cầu sử dụng và ngân sách.
Các quốc gia công nghiệp phát triển ở châu Á như: Nhật Bản, Hàn Quốc cung cấp nhiều dòng van bướm chất lượng cao, độ bền lớn, đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật khắt khe. Bên cạnh đó, Đài Loan và Trung Quốc nổi bật với lợi thế về giá thành, mẫu mã đa dạng, phù hợp cho nhiều phân khúc khác nhau, từ công trình dân dụng đến nhà máy công nghiệp
Trên thị trường hiện nay có nhiều thương hiệu van cánh bướm lớn đã được khẳng định uy tín và được sử dụng rộng rãi trong các công trình & nhà máy. Nổi bật có thể kể đến các hãng như:
Ngoài các dòng van cánh bướm nhập khẩu và được cung cấp bởi các thương hiệu quốc tế, tại Việt Nam cũng có nhiều doanh nghiệp sản xuất van bướm, điển hình như: Van bướm Shinyi, van cánh bướm Bueno, van bướm ARV
Mọi sự so sánh đều chỉ mang tính tương đối, bởi mỗi loại van được thiết kế cho một mục đích riêng. Với van bướm, khi đặt cạnh các dòng van khác, có thể rút ra một vài điểm đáng chú ý như sau:
Van bướm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực công nghiệp, một số ứng tiêu biểu có thể kể đến như sau:
Để vận hành van bướm an toàn và duy trì tuổi thọ, người sử dụng cần lưu ý những điểm quan trọng sau đây:
Trong quá trình sử dụng, van bướm có thể phát sinh một số lỗi điển hình, bao gồm cả lỗi chung và lỗi đặc thù của từng chủng loại. Việc nắm rõ những lỗi thường gặp giúp người vận hành nhanh chóng xác định nguyên nhân, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả. Dưới đây là bảng một số lỗi thường gặp của van cánh bướm và cách khắc phục:
| Lỗi thường gặp | Nguyên nhân chính | Cách khắc phục |
|---|---|---|
| Bên ngoài rò rỉ | Bulong siết không đều, mặt bích lệch, gioăng lắp sai | Siết bulong đối xứng, kiểm tra lại mặt bích và thay gioăng nếu cần |
| Tiếng ồn bất thường | Đường ống rung lắc, đĩa van va chạm, áp lực dòng quá lớn | Gia cố đường ống, kiểm tra đĩa van, điều chỉnh áp lực |
| Lỏng bulong và đai ốc | Rung động trong quá trình vận hành | Siết chặt bulong định kỳ, dùng long đen chống tuột |
| Rò rỉ gioăng làm kín | Gioăng mòn, bám cặn, lắp sai vị trí | Vệ sinh bề mặt tiếp xúc, thay gioăng mới nếu cần |
| Lỗi đóng mở | Sai vị trí lắp đặt, trục van kẹt, bộ truyền động hỏng | Kiểm tra lại hướng lắp, tra dầu mỡ cho trục, thay bộ truyền động khi cần |
Hiện nay, đại lý chúng tôi có sẵn kho valve bướm tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, đảm bảo khả năng cung cấp nhanh chóng cho các dự án trên toàn quốc. Với lợi thế về quy mô kho lớn và nguồn hàng nhập trực tiếp từ các thương hiệu uy tín, chúng tôi luôn duy trì đầy đủ kích cỡ, chủng loại và vật liệu van bướm để đáp ứng mọi nhu cầu từ dân dụng đến công nghiệp.
Toàn bộ sản phẩm được bảo hành 12 tháng chính hãng, đi kèm với giá thành cạnh tranh và chính sách chiết khấu hấp dẫn cho các đơn hàng dự án. Ngoài ra, đội ngũ kỹ sư của chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn chi tiết về kỹ thuật, lựa chọn vật liệu, phương pháp lắp đặt và vận hành để khách hàng có thể khai thác hiệu quả nhất hiệu suất của van cánh bướm trong hệ thống đường ống.
