Van khóa hơi nóng là gì? Có các loại khóa hơi nóng nào và khác nhau ra sao? Đây đều là những câu hỏi mà nhiều kỹ thuật viên và người vận hành hệ thống hơi thường xuyên thắc mắc. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng giải đáp trọn vẹn và giúp bạn hiểu rõ cách chọn đúng loại van cho hệ thống của mình.

1. Van khóa hơi là gì

Nếu giải nghĩa đơn giản, van khóa hơi có lẽ là loại van dùng để khóa lại dòng hơi nóng trong đường ống. Thực tế, đây là thiết bị van hơi nóng chuyên dụng để đóng/ngắt và kiểm soát hơi ở môi trường nhiệt độ – áp suất cao, thường gặp trong nồi hơi và các hệ thống hơi công nghiệp.

Ngoài tên gọi là “van khóa hơi”, thiết bị này còn được biết đến với một số cách gọi khác như:

•   Khóa hơi nóng

•   Van khóa hơi nóng

2. Các loại khóa hơi nóng

Trong hệ thống dẫn hơi, các loại khóa hơi nóng được thiết kế với nhiều dạng khác nhau để phù hợp từng yêu cầu vận hành. Một số loại phổ biến gồm:

2.1 Van khóa hơi nóng dạng bi

Van bi hơi sử dụng một viên bi xoay để đóng/mở dòng hơi. Ưu điểm lớn nhất của loại này là đóng mở nhanh, thiết kế nhỏ gọn, thao tác dễ dàng và khả năng chịu nhiệt/áp tương đối tốt. Vì vậy, van thường xuất hiện trong các tuyến ống hơi có kết cấu đơn giản

2.2 Van khóa hơi nóng dạng cầu

Van cầu hơi được đánh giá cao ở khả năng điều tiết lưu lượng hơi nhờ cấu tạo đĩa van ép lên bề mặt seat theo hướng thẳng đứng. Loại van này cho độ kín tốt, kiểm soát hơi chính xác, phù hợp những vị trí cần điều chỉnh dòng hơi từng mức, dù thao tác đóng mở chậm hơn van bi

2.3 Van khóa hơi nóng điện từ

Van điện từ hơi nóng hoạt động bằng cuộn coil điện để đóng/ngắt tự động. Điểm nổi bật là khả năng phản hồi nhanh, vận hành từ xa và dễ tích hợp vào hệ thống điều khiển tự động. Tuy nhiên, loại van này thường phù hợp với đường hơi kích thước nhỏ–trung bình và điều kiện vận hành ổn định

3. Ứng dụng của van khóa hơi

Van khóa hơi nóng được sử dụng ở nhiều môi trường khác nhau, từ các hệ thống dân dụng nhỏ đến các dây chuyền sản xuất công nghiệp quy mô lớn. Tùy nhu cầu vận hành, van có thể đảm nhiệm vai trò đóng/ngắt, cô lập hoặc điều tiết dòng hơi.

3.1 Van khóa hơi dùng trong dân dụng

Trong dân dụng, hơi nóng không được sử dụng quá phổ biến, nhưng van khóa hơi vẫn xuất hiện ở một số thiết bị và mô hình sử dụng hơi áp lực trung bình, chẳng hạn:

•   Máy xông hơi gia đình, phòng xông hơi ướt

•   Hệ thống sưởi bằng hơi ở một số mô hình nhà ở kiểu cũ hoặc quy mô nhỏ

•   Nồi hơi mini, nồi hấp dùng cho dịch vụ nhỏ lẻ

•   Các mô hình tự chế hoặc hệ thống gia nhiệt bằng hơi trong gara – xưởng nhỏ

3.2 Các loại khóa hơi nóng dùng trong công nghiệp

Trong công nghiệp, van khóa hơi nóng được sử dụng rộng rãi hơn nhiều vì hơi là nguồn năng lượng và gia nhiệt phổ biến. Một số ứng dụng điển hình gồm:

•   Nồi hơi – lò hơi công nghiệp: Khóa hơi nóng cô lập hoặc điều tiết hơi trong quá trình vận hành

•   Đường ống dẫn hơi trong nhà máy: Đóng/ngắt từng tuyến hơi để bảo trì hoặc điều phối sản xuất

•   Ngành dệt nhuộm: Cấp hơi cho máy hấp, máy sấy, buồng nhuộm

•   Ngành thực phẩm – đồ uống: Dùng cho hệ thống hấp, tiệt trùng, gia nhiệt hay vệ sinh bằng hơi (CIP/SIP)

•   Ngành giấy – bao bì: Điều khiển hơi cho máy sấy và máy ép nhiệt

•   Ngành hóa chất – dược phẩm: Cung cấp hơi cho quá trình gia nhiệt, phản ứng hoặc khử trùng

•   Hệ thống trao đổi nhiệt và sưởi công nghiệp: Khóa hơi ở các bồn chứa, bộ gia nhiệt, heat exchanger

4. Lưu ý lắp đặt van khóa hơi nóng để vận hành an toàn

Do hơi nóng làm việc ở nhiệt độ và áp suất cao, việc lắp đặt van khóa hơi cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản để tránh rò rỉ và đảm bảo vận hành ổn định:

•   Lắp đúng chiều dòng chảy theo ký hiệu mũi tên trên thân van (nếu có)

•   Dùng gioăng chịu nhiệt (PTFE, Graphite…), tránh gioăng cao su thông thường

•   Đặt van ở vị trí dễ thao tác, thuận tiện cho việc đóng/ngắt khi có sự cố

•   Kiểm tra độ kín trước khi vận hành, thử áp và kiểm tra rò rỉ tại các mối nối

•   Bảo trì định kỳ để đảm bảo van đóng/mở trơn tru và tránh kẹt hơi

5. Kết nối của van khóa hơi nóng

Kết nối của van khóa hơi nóng phụ thuộc vào kích cỡ và vật liệu van, nhưng nhìn chung có một số dạng phổ biến sau:

• Nối ren: Xuất hiện nhiều ở các kích cỡ van nhỏ (DN15 ~ DN50). Ưu điểm là lắp nhanh, gọn, phù hợp các tuyến ống hơi công suất vừa và nhỏ
• Nối bích: Dùng cho kích thước van trung bình ~ lớn (DN50 trở lên). Kết nối bích cho độ kín cao, chịu nhiệt – chịu áp tốt và an toàn hơn trong các hệ thống hơi công nghiệp
• Dán keo: Chỉ dùng cho van nhựa, thường gặp ở các hệ thống nước hoặc hóa chất nhẹ. Tuy nhiên, với hơi nóng, nhựa không chịu được nhiệt nên gần như không sử dụng dạng kết nối này

6. Khả năng chịu nhiệt của van khóa hơi nóng

Khả năng chịu nhiệt của van khóa hơi nóng được quyết định bởi hai yếu tố là khả năng chịu nhiệt của gioăng làm kín và thân van. Trong đó:

•   Gioăng kín là giới hạn đầu tiên, các vật liệu phổ biến như nhựa PTFE có thể chịu nhiệt từ 180 ~ 200°C, Graphite (450 ~ 550°C), Metal seat (>600°C)

•   Giới hạn nhiệt độ của thân van (tham khảo): Đồng (200 ~ 250°C), gang (250–300°C), inox (400 ~ 600°C)

Chỉ khi cả thân và gioăng đều chịu được nhiệt độ cao, van mới vận hành an toàn trong hệ thống hơi nóng.

7. Kết luận

Hy vọng những thông tin trên giúp bạn hiểu rõ hơn về van khóa hơi nóng, cách lựa chọn cũng như những lưu ý quan trọng khi lắp đặt trong hệ thống hơi. Chúc bạn tìm được loại van phù hợp, vận hành an toàn – ổn định và tối ưu hiệu suất cho toàn bộ đường ống của mình.