Van khóa thủy lực là thiết bị quen thuộc trong công nghiệp, nhưng để phân biệt từng loại và hiểu đúng cơ chế hoạt động lại không hề đơn giản. Dưới đây là một số kiến thức nền tảng sẽ giúp bạn hình dung rõ ràng hơn. Cùng tìm hiểu nhé!
Van khóa thủy lực hay van khóa dầu thủy lực, là tên gọi chung của các dòng van thủy lực có nhiệm vụ khóa, giữ hoặc cô lập dòng dầu trong hệ thống thủy lực. Van được lắp đặt trên đường ống ngay tại các vị trí cần kiểm soát hoàn toàn việc dầu thủy lực có được phép lưu thông hay không.
Các loại van khóa thủy lực được chế tạo với nhiều dạng khác nhau, mỗi loại van phù hợp với một môi trường làm việc và yêu cầu kỹ thuật riêng, nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là khóa dòng chảy trong hệ thống thủy lực.
Van khóa thủy lực dạng bi sử dụng viên bi rỗng làm phần tử đóng kín, khi van ở trạng thái khóa, lỗ bi vuông góc 90 độ với thân bi, ép sát vào bề mặt làm kín, ngăn hoàn toàn dòng lưu chất theo cả 2 chiều.
Đặc điểm của van khóa dầu thủy lực dạng bi:
• Cấu tạo đơn giản, độ kín cao, giá thành không cao
• Vận hành dễ dàng, không yêu cầu người vận hành có chuyên môn cao
• Thường dùng để khóa đoạn mạch hoặc cô lập xi lanh trong các hệ thống áp suất cao
Van kim khóa thủy lực là loại van sử dụng trục van với đầu được thiết kế nhọn như mũi kim, khớp với lỗ nhỏ trong thân van. Khi người dùng xoay tay quay, trục van sẽ di chuyển lên xuống. Việc này thay đổi diện tích khe hở giữa đầu kim và lỗ van, từ đó điều chỉnh lưu lượng dòng chảy một cách từ từ và chính xác
Đặc điểm của van khóa thủy lực dạng kim:
• Khóa dòng dầu bằng mũi kim, độ kín cao
• Điều chỉnh lưu lượng chính xác, phù hợp cho mạch điều khiển
• Chịu áp suất lớn, thân van thép hoặc thép hợp kim
• Cấu tạo chắc chắn, thao tác bằng tay vặn thuận tiện
• Phù hợp cho đồng hồ áp, ống dẫn tín hiệu, các mạch cần chỉnh lưu lượng tinh
Loại van khóa dầu thủy lực này sử dụng cuộn điện từ tác động trực tiếp lên trục và đĩa van để tạo chuyển động đóng – mở. Khi được cấp điện, lực từ sinh ra sẽ kéo hoặc đẩy trục van, làm thay đổi vị trí đĩa van và đóng kín hoặc mở hoàn toàn dòng dầu. Ngược lại, khi ngắt điện, van trở về trạng thái ban đầu, đảm bảo chức năng khóa đoạn mạch theo thiết kế.
Đặc điểm của van khóa thủy lực điện từ:
• Điều khiển từ xa bằng tín hiệu điện
• Phù hợp với hệ thống tự động hóa
• Đóng/mở nhanh, độ tin cậy cao
• An toàn cho người sử dụng
Van khóa thủy lực được sử dụng trong các tình huống cần cô lập dòng dầu, giữ áp hoặc đảm bảo an toàn cho mạch thủy lực. Dưới đây là các trường hợp phổ biến:
• Khi cần khóa giữ xi lanh ở một vị trí cố định: Dùng trong hệ thống nâng hạ, bàn nâng, xilanh đứng… để tránh tình trạng tụt tải khi bơm dừng hoặc đường ống mất áp
• Khi cần cô lập một đoạn mạch để bảo trì hoặc kiểm tra: Van khóa giúp cắt dòng dầu hoàn toàn, đảm bảo an toàn khi sửa chữa các thiết bị phía sau như ống dẫn, đồng hồ áp, bộ chia, bộ lọc
• Khi cần dừng khẩn cấp hoặc đảm bảo an toàn cho người vận hành: Các van khóa thủy lực được đặt tại những vị trí quan trọng để ngăn dòng dầu ngay lập tức khi xảy ra sự cố
• Khi cần điều chỉnh lưu lượng: Van khóa dầu thủy lực có thể dùng để điều tiết trong mạch điều khiển, nơi cần điều tiết lưu chất từ từ để tránh sốc thủy lực hoặc dao động áp suất
• Khi cần bảo vệ đồng hồ áp và đường tín hiệu áp suất: Van thường được lắp trước đồng hồ áp để khóa dòng dầu trong quá trình thay thế, hiệu chuẩn hoặc kiểm tra, tránh sốc áp và hư hỏng
Van khóa thủy lực luôn có những chuẩn mực thiết kế đặc thù và chỉ cần hiểu đúng, người dùng sẽ phân biệt được van một cách dễ dàng. Có thể nhận biết dựa vào các đặc trưng sau đây:
• Sử dụng vật liệu chịu lực: Thân van thường được làm từ inox, thép chịu lực có độ bền cơ học cao
• Thành dày: Kết cấu thân van được đúc rất dày, giúp tăng độ cứng và độ an toàn khi vận hành ở áp suất lớn
• Thông số chịu áp cao: Van khóa thủy lực luôn được thiết kế để chịu áp suất cao, cho nên trên thân van thường ghi ký hiệu áp suất từ 160bar đến 600 bar (tùy loại)
• Trọng lượng nặng: Do dùng vật liệu đặc và cấu tạo dày, van có khối lượng nặng hơn rõ rệt so với van nước, khí nén hay van cơ thông thường
• Giá thành cao: Chất liệu cao cấp, tiêu chuẩn chế tạo nghiêm ngặt khiến giá của van khóa thủy lực thường cao hơn đáng kể
Khi lắp đặt van khóa thủy lực, cần tuân thủ một số điểm cơ bản để đảm bảo van hoạt động đúng chức năng và giữ an toàn cho toàn bộ hệ thống:
• Lắp đúng chiều dòng chảy theo ký hiệu IN/OUT
• Đảm bảo kín khít các mối nối để tránh rò rỉ dầu
• Đặt van đúng vị trí theo sơ đồ thủy lực
• Giữ hệ thống sạch, tránh tạp chất làm kẹt cơ cấu
• Kiểm tra áp suất làm việc phù hợp với thông số van
Qua những thông tin trên, có thể thấy van khóa thủy lực là một trong những thiết bị quan trọng trong hệ thống thủy lực, đảm nhiệm vai trò khóa – giữ – cô lập dòng dầu để đảm bảo vận hành an toàn và ổn định. Bài viết đã tổng quan từ khái niệm, phân loại, ứng dụng đến cách nhận biết và những lưu ý khi lắp đặt. Hy vọng những kiến thức này giúp bạn hiểu rõ hơn về van khóa thủy lực và lựa chọn đúng loại van phù hợp cho nhu cầu thực tế của mình.
