Đơn vị đo nhiệt độ là một đơn vị đo giúp chúng ta nói về nóng – lạnh mà không tranh cãi.
• Bạn thấy lạnh, tôi thấy mát, nhưng nhìn con số 10°C thì ai cũng biết hôm nay trời hơi lạnh thật.
• Giống như mua vải đo bằng mét, mua thịt cân bằng ký, nhiệt độ cũng có đơn vị riêng để dễ so sánh.
• Nhờ vậy, ta biết 0°C là đủ để đông kem, còn 40°C là đủ để kem tan chảy trong vài phút.
Đơn vị đo nhiệt độ trong hệ SI là gì? Trong hệ đo lường quốc tế, đơn vị chính thức là Kelvin (K). Đây là đơn vị các nhà khoa học sử dụng để đo nhiệt độ tuyệt đối, tính từ mức lạnh nhất có thể tồn tại trong vũ trụ là 0 Kelvin (tương đương khoảng -273,15°C), cho tới mức nóng nhất khoảng 1,4168 × 10³² Kelvin.
Mặc dù Kelvin được dùng phổ biến trong nghiên cứu và khoa học, nhưng trong đời sống hằng ngày, mọi người vẫn quen sử dụng độ C hoặc độ F vì dễ hình dung hơn. Việc hiểu rõ đơn vị đo nhiệt độ trong hệ SI là gì sẽ giúp bạn phân biệt rõ hơn giữa các hệ đo và ứng dụng phù hợp trong từng lĩnh vực.
Tính đến năm 2025, có 8 đơn vị nhiệt độ được ghi nhận trong lịch sử. Trong đó, chỉ còn 3 đơn vị nhiệt độ được sử dụng phổ biến hiện nay là: Celsius (°C), Fahrenheit (°F) và Kelvin (K). Các đơn vị đo nhiệt độ còn lại hầu như đã không còn được sử dụng hoặc chỉ xuất hiện trong một số tài liệu lịch sử và ứng dụng kỹ thuật chuyên biệt. Dưới đây là bảng tổng hợp các đơn vị nhiệt độ đã tồn tại:
| Tên các loại đơn vị đo nhiệt độ | Kí hiệu |
| Độ Celsius | °C hay độ C |
| Độ Delisle | °De |
| Độ Fahrenheit | °F đọc là độ F |
| Độ Newton | °N |
| Độ Rankine | °R hay °Ra |
| Độ Réaumur | °R |
| Độ Rømer | °Rø |
| Độ Kelvin | oK hay độ K |
Trong lịch sử, các nhà khoa học đã tạo ra nhiều thang đo nhiệt độ khác nhau, mỗi thang lại phản ánh tư duy, điều kiện thí nghiệm và mục đích sử dụng riêng của thời kỳ đó. Dưới đây là những đơn vị đo nhiệt độ từng tồn tại, cùng câu chuyện và nguyên tắc hoạt động:
Là đơn vị đo nhiệt độ được đặt tên theo nhà thiên văn học người Thụy Điển Anders Celsius (1701 ~ 1744)
• Ông là người đầu tiên đề ra hệ thống đo nhiệt độ căn cứ theo trạng thái của nước với 100°C (212 độ Fahrenheit) là nước sôi và 0°C (32 độ Fahrenheit)
• Tuy nhiên hai năm sau, nhà khoa học Carolus Linnaeus đảo ngược hệ thống đó và lấy 0 độ là nước sôi và -100 độ là nước đá đông. Hệ thống này được gọi là hệ thống Centigrade tức bách phân
• Ở Việt Nam, độ C được sử dụng phổ biến nhất, hầu hết liên quan đến nhiệt độ như: Nhiệt kế, đồng hồ, máy đo nhiệt độ,vv…
Độ Fahrenheit là đơn vị nhiệt độ do nhà vật lý người Đức Daniel Gabriel Fahrenheit (1686 ~ 1736) phát minh, lấy cảm hứng từ thang đo Rømer.
• Trong thang Rømer, nước đóng băng ở 7,5°, nước sôi ở 60° và nhiệt độ cơ thể người khoảng 22,5°
• Fahrenheit muốn tạo ra một thang đo có mốc 0 rõ ràng và dễ tái tạo. Ông dùng hỗn hợp lạnh gồm: Nước, đá và amoni clorid
• Hỗn hợp lạnh có nhiệt độ khoảng −17,8°C. Đây trở thành mốc 0°F. Từ đó, ông chia thang đo sao cho nước đóng băng ở 32°F và nước sôi ở 212°F
Thang đo nhiệt độ này được lấy theo tên của nhà vật lý, kỹ sư người Ireland William Thomson – Nam tước Kelvin xứ Largs ( 1824 ~ 1907)
• Trên thang Kelvin, mỗi 1°K tương đương với 1°C trong thang Celsius, nhưng điểm bắt đầu là 0°K
• Hiện nay, 1 Kelvin = 1/273,15°C hay 0°C tương ứng với 273,15 Kelvin
Rankine là đơn vị đo nhiệt độ nhiệt động lực học dựa trên thang tuyệt đối, đặt theo tên kỹ sư và nhà vật lý đại học Glasgow William John Macquorn Rankine, người đề xuất vào năm 1859.
• Tương tự với Kelvin, một số tác giả thường gọi đơn vị này là “rankine”, bỏ đi ký hiệu độ
• Nhiệt độ −459,67°F là đúng bằng với 0°Ra
Đơn vị nhiệt độ Réaumur được lấy tên theo nhà toán học Rene Réaumur (1683 ~ 1757). Cũng như các thang đo nhiệt độ khác ông lấy hai điểm 0o tại điểm đóng băng của nước và 80 độ tại điểm sôi của nước trên nhiệt kế thuỷ ngân.
Đơn vị nhiệt độ được đặt tên theo nhà vật lý học người Anh Isaac Newton. Cũng như các thang đo nhiệt độ khác Newton cũng lấy hai điểm đo nhiệt độ đóng băng của nước 0 độ N và nhiệt độ bay hơi của nước 33oN
Qua các nội dung trên chắc hẳn chúng ta cũng biết được phần nào biết về nguồn gốc đơn vị đo nhiệt độ là gì, đơn vị đo nhiệt độ trong hệ SI là gì và các đơn vị đo nhiệt độ. Trong phần này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cách quy đổi giữa các đơn vị đó thông qua bảng chuyển đổi, từ đó dễ dàng áp dụng vào học tập và thực tiễn. Chi tiết như bảng sau:
