Chuyển động cơ học là gì?

Từ xưa đến nay ta luôn quan niệm rằng Mặt Trời mọc ở đằng Đông và lặn ở đằng Tây, vậy liệu ta có thể kết luận rằng Trái Đất đang đứng yên và Mặt Trời là vật đang chuyển động quanh Trái Đất? Câu trả lời sẽ được chúng tôi giải đáp qua bài viết dưới đây “Chuyển động cơ học là gì?”. Bài viết này Vimi.com.vn sẽ chia sẻ cho các bạn hiểu hơn về chuyển động cơ học hay chính câu hỏi ở trên.

1. Chuyển động cơ học là gì?

Chuyển động cơ học trong cuộc sống được biết đến với cái tên phổ hơn là chuyển động. nó được định nghĩa là sự dịch chuyển về mặt vị trí, khoảng cách trong không gian hay là sự chuyển dời vị trí của một hoặc nhiều vật theo thời gian so với một vật khác đã được xác định cụ thể. Các quỹ đạo chuyển động khác nhau sẽ phân loại thành các dạng chuyển động cơ học khác nhau.

Chẳng hạn như: Chuyển động của ô tô đi trên đường, chuyển động của Trái Đất quay xung quanh Mặt Trời, chuyển động rơi tự do của viên gạch,…

2. Cách nhận biết một vật chuyển động hay đứng yên

2.1 Tại sao có thể nói một vật đang chuyển động?

Có rất nhiều phương pháp để xác định một vật đang chuyển động. Trong Vật lý có nêu ra một cách để xác định là vật đang chuyển động như sau: Ta nói một vật đang chuyển khi khoảng cách (vị trí) của vật so với một vật mốc được chọn trước thay đổi theo thời gian.

Như vậy, để xác định là vật đang chuyển động ta cần hai điều kiện: một là phải có vật làm mốc (vật mốc), hai là khoảng cách giữa vật mốc và vật cần xác định có sự thay đổi theo thời gian. Khi đó, ta nói rằng vật đang chuyển động so với vật mốc.

Để xác định giữa hai vật đang chuyển động so với vật mốc, vật nào chuyển động nhanh hay chậm hơn ta xác định thời gian di chuyển trên cùng một khoảng cách so với vật làm mốc của hai vật trên. Vật nào có thời gian di chuyển ngắn hơn thì vật đó chuyển động nhanh hơn so với vật còn lại.

2.2 Tại sao có thể nói một vật đang đứng yên?

Để xác định một vật có đang đứng yên hay không người ta dựa vào vị trí của vật đó so với vật mốc. Nếu như ở trên một vật được coi là chuyển động khi vị trí của vật so với vật mốc là thay đổi, thì khi vật đứng yên thì ngược lại. Tức là, một vật được coi là đứng yên khi vị trí của vật đó so với vật làm mốc không có sự thay đổi theo thời gian.

Ví dụ: Khi ta ngồi trên xe máy, ta chọn vật mốc ở đây là chiếc xe máy, ta nói ta đang đứng yên so với chiếc xe máy.

3. Vật mốc là gì?

Ở phần trên rất nhiều lần nhắc đến vật mốc (hay vật làm mốc). Vậy vật mốc là gì? Vật mốc là vật được chọn để làm mốc xác định so với các vật khác, từ đó giúp chúng ta có thể dễ dàng xác định vật đang chuyển động hay đứng yên. Vật được chọn làm mốc có thể là bất kỳ vật nào, tuy nhiên trong cuộc sống hằng ngày người ta hay chọn các vật gắn liền với Trái Đất (nhà, cây, cái cột,…) hay chính Trái Đất để làm vật mốc.

Chuyển động hay đứng yên đều có tính tương đối. Ta nói thế vì xét trong cùng một không gian cụ thể, một khoảng thời gian nhất định thì một vật có thể là đang chuyển động so với vật này nhưng cũng đang đứng yên so với vật khác.

Ví dụ như: Toa tàu đang rời khỏi nhà ga. Nếu ta chọn vật làm mốc là biển chỉ dẫn bên trên thì ta nói tao tàu đang chuyển động so với chiếc biển chỉ dẫn. Mặt khác, nếu ta chọn vật mốc là hành khách đang ngồi trong toa thì ta lại nói toa tàu đang đứng yên so với hành khách.

Thông qua ví dụ trên ta kết luận được rằng chuyển động hay đứng yên có tính tương đối, và nó phụ thuộc vào cách ta chọn vật làm mốc.

4. Một số dạng chuyển động cơ học thường gặp

Có ba dạng chuyển động cơ học thường gặp trong cuộc sống: chuyển động cong, chuyển động tròn, chuyển động thẳng.

• Chuyển động cong: Chuyển động cong là chuyển động có quỹ đạo chuyển động là đường cong. Ví dụ như hướng di chuyển của quả bóng bi bị đánh vào, đường đi của hòn đá khi bị ném xiên,…
• Chuyển động tròn: Chuyển động tròn là một dạng đặc biệt của chuyển động cong. Chuyển động này có quỹ đạo chuyển động là đường tròn. Ví dụ như chuyển động quay của kim đồng hồ, chuyển động của bánh răng quay trong máy cơ khí,…
• Chuyển động thẳng: Chuyển động thẳng là chuyển động có quỹ đạo chuyển động là đường thẳng. Chẳng hạn như: chuyển động của chạy theo đường thẳng của người, chuyển động của xe cộ đi trên đường thẳng,…

Sau khi đã có những kiến thức cơ bản về chuyển động cơ học ở trên hãy cùng quay lại câu hỏi ở phần mở đầu “Mặt Trời mọc ở đằng Đông, lặn ở đăng Tây ta có thể nói rằng Mặt Trời đang chuyển động quay không?” Điều này là chưa thể chắc chắn bởi nó còn phụ thuộc vào vật được chọn làm vật mốc.

Nếu vật mốc được chọn là mặt đất thì ta thấy rằng Mặt Trời di chuyển từ Đông sang Tây, do đó có thể kết luận rằng Mặt trời đang chuyển động. Nhưng nếu vật làm mốc được chọn lại là chính Mặt Trời thì lúc đó ta thấy rằng Trái Đất đang chuyển động xoay từ Tây sang Đông và Mặt Trời là vật đang đứng yên.