Hiện nay, các loại van bướm được sử dụng rộng rãi trong nhiều hệ thống công nghiệp nhờ thiết kế kiểu dáng gọn nhẹ và dễ vận hành. Tùy theo cơ chế điều khiển, kiểu kết nối hay thiết kế tâm, các loại van bướm sẽ có ưu điểm riêng phù hợp với từng môi trường làm việc. Khi lựa chọn, người dùng cần hiểu rõ đặc điểm của các loại van bướm để đảm bảo hiệu quả và độ bền cho hệ thống.
Trong nhóm các loại van bướm hiện nay, thiết kế tâm đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định khả năng làm kín, độ bền và hiệu suất vận hành. Dựa vào vị trí trục so với đĩa van, người ta chia thành hai chủng loại van bướm chính: Đồng tâm và lệch tâm, mỗi loại lại phù hợp với những môi trường làm việc khác nhau.
Đây là dòng van có trục đi qua đúng tâm của đĩa van. Thiết kế này đơn giản, giá thành thấp, phù hợp với áp suất và nhiệt độ làm việc trung bình. Các loại van bướm đồng tâm thường được sử dụng trong cấp thoát nước, PCCC và xử lý nước thải nhờ thao tác nhanh và độ kín khít vừa phải.
Khác với loại đồng tâm, chủng loại van bướm lệch tâm được phát triển nhằm giảm ma sát giữa gioăng và đĩa van, từ đó nâng cao tuổi thọ của thiết bị. Dựa trên mức độ lệch trục, có ba biến thể phổ biến nhưu sau:
• Lệch tâm đơn: Trục lệch một khoảng nhỏ, giảm ma sát so với loại đồng tâm
• Lệch tâm đôi: Trục lệch cả tâm gioăng và tâm đĩa, tăng độ bền, phù hợp áp suất cao hơn
• Lệch tâm ba: Bổ sung thêm góc lệch ở bề mặt tiếp xúc, loại bỏ hầu như hoàn toàn ma sát, cho độ kín cao và dùng trong công nghiệp nặng như dầu khí, hơi nóng, áp suất cao
>>Hiểu sâu hơn qua bài viết: Van bướm lệch tâm
Dựa trên nhu cầu sử dụng và mức độ tự động hóa của hệ thống, các loại van bướm có thể được vận hành bằng nhiều phương thức khác nhau. Mỗi cách vận hành sẽ có ưu điểm riêng, phù hợp cho từng quy mô công trình cũng như môi trường làm việc.
Van bướm tay gạt là kiểu vận hành thủ công, trong đó người dùng trực tiếp xoay cần gạt để đóng hoặc mở van theo góc mong muốn. Cách vận hành này rất đơn giản, nhanh chóng và phù hợp cho các loại van bướm có kích thước nhỏ, áp suất làm việc thấp
Van bướm tay quay cũng thuộc nhóm vận hành thủ công nhưng sử dụng vô lăng kết hợp với hộp số để điều khiển thay vì cần gạt. Khi xoay vô lăng, lực tác động sẽ được truyền qua cơ cấu hộp số, giúp việc đóng mở trở nên nhẹ nhàng hơn, đặc biệt khi áp dụng cho các loại van bướm có kích thước lớn
Van bướm điều khiển điện là chủng loại van bướm sử dụng mô-tơ điện để đóng, mở hoặc điều tiết góc quay của đĩa van. Hình thức vận hành này giúp người dùng điều khiển từ xa, lập trình tự động và tích hợp vào hệ thống quản lý trung tâm. Van tương thích với nhiều mức điện áp phổ biến như: 24V, 220V hoặc 380V
Phương thức vận hành bằng khí nén giúp đóng mở nhanh, an toàn trong môi trường dễ cháy nổ và thường được dùng trong các hệ thống công nghiệp lớn. Van bướm điều khiển khí nén có thể điều khiển on-off hoặc tuyến tính, tuy nhiên giá thành thường cao hơn vì cần đi kèm với hệ thống khí nén
Trong hệ thống đường ống, việc lựa chọn phương thức kết nối có ảnh hưởng trực tiếp đến độ kín khít, khả năng tháo lắp và tính linh hoạt của van. Hiện nay, có ba kiểu kết nối chính được áp dụng cho các loại van bướm, bao gồm kẹp wafer, tai bích và mặt bích.
Van bướm kẹp là kiểu kết nối phổ biến nhất nhờ thiết kế gọn nhẹ và chi phí đầu tư thấp. Van được đặt giữa hai mặt bích của đường ống, sau đó cố định bằng bulong. Các loại van bướm kẹp thường dùng trong hệ thống có áp suất trung bình, thuận tiện cho việc lắp đặt và thay thế nhưng độ chắc chắn và ổn định không cao bằng dạng tai bích hay mặt bích.
Van bướm tai bích có thiết kế phần thân với các tai giúp luồn bulong qua để cố định van vào mặt bích của đường ống, nhờ đó tạo độ chắc chắn cao hơn so với kiểu kẹp. Trong thực tế, loại tai bích còn được chia thành 2 chủng loại chính:
• Tai bích rút gọn (Semi Lug) nhằm giảm chi phí vật liệu
• Tai bích toàn phần (Lug) cho độ bền và khả năng chịu lực tốt hơn, thường dùng trong hệ thống yêu cầu áp lực cao.
Van bướm mặt bích có cấu tạo phần thân van tích hợp sẵn mặt bích, cho phép kết nối trực tiếp với mặt bích đường ống. Đây là kiểu kết nối chắc chắn nhất, chịu áp suất và rung động tốt, thường dùng cho hệ thống công nghiệp nặng, nơi yêu cầu độ bền cao và an toàn tuyệt đối.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về sự đa dạng của các loại van bướm cùng những ưu điểm mà từng thiết kế mang lại. Dù bạn cần một lựa chọn kinh tế cho hệ thống cấp thoát nước, một giải pháp bền bỉ cho môi trường áp suất cao, hay một phương án tự động hóa với điều khiển điện và khí nén, thì van bướm luôn có chủng loại phù hợp. Việc đánh giá đúng nhu cầu sẽ giúp bạn chọn được loại van vừa hiệu quả, vừa tối ưu chi phí đầu tư.
